قبلا درباره حقوق و دستمزد سال ۹۷ صحبت کردیم. امروز قصد دارم مطلبی درباره انواع مرخصی در قانون کار ایران را برایتان قرار دهم. با مجله ایلیار همراه باشید
انواع مرخصی در قانون چیست و چطور محاسبه می شود ؟
قبل از انکه به انواع مرخصی و نحوه محاسبات آن در قانون کار بپردازیم بعد از توضیح کلیاتی در مورد مرخصی و روزهای تعطیل رسمی باید بدانیم این واژه در قانون کار چه تعریفی دارد و شامل چه کسانی میشود .
مرخصی حق قانونی هر فرد شاغل که شرایط دریافت آن را دارد محسوب میشود .
طبق ماده ۶۴ قانون کار میزان مرخصی استحقاقی سالانه کارگران ۲۶ روز کاری در سال است و ایام تعطیل هفتگی و یا تعطیل رسمی که بین روز های مرخصی واقع میشود جزء این ۲۶ روز محاسبه نمی شود.
به دلیل اینکه در موارد قانونی مرخصی با تعطیلی رسمی یا هفتگی تداخل هایی وجود دارد توضیح مختصر در این خصوص لازم به نظر می رسد. گاهی کارفرمایان به دلیل نوع کار و شرایط خاصی که وجود دارد از کارگران خود میخواهند که روز جمعه را سر کار حاضر شده و به جای روز جمعه از روز دیگری در هفته به عنوان تعطیلی استفاده نماید در درجه اول نباید در این امر اجباری در کار باشد ضمن آنکه اگر در این مورد توافقی حاصل شود روز جمعه روز کاری کارگر محسوب شده و دیگر به آن اضافه کاری تعلق نمیگیرد ضمن آنکه میتواند از روز دیگری در هفته به عنوان روز تعطیل استفاده کند .
اگر روز جمعه با یکی از تعطیلات رسمی مطابق شود هیچ حق مالی برای کارگر محسوب نشده و کارگر نمیتواند ادعای مالی در این خصوص داشته باشد ضمن انکه کارگرانی که روز جمعه را کار کرده و روز دیگری از هفته را تعطیل هستن در صورت تداخل تعطیلی رسمی با روز جمعه چون طبق توافق روز جمعه برای آنهاروز کاری بوده است باید سر کار حاضر شده و نمی توانند کار را تعطیل کنند . کارگرانی که روز جمعه را کار می کنند و سه شنبه را مثلا تعطیل هستند موظفند تعطیلی سه شنبه خود را استفاده کرده و در صورت عدم استفاده برای آنها ذخیره نمیشود.
کارگرانی که نوبت هستند و جمعه برای انها روز کاری محسوب میشود باید یک روز دیگر از هفته تعطیل بوده و ۴۰ درصد هم حق شیفت بگیرند .
مرخصی یعنی چه و شامل چه افرادی میشود ؟
مرخصی ( یا تعطیلیِ کاری ) ( تعطیلی کاری با واژه تعطیل کاری متفاوت است )بخشی از روزهای کاری است که به انتخاب خود شخص شاغل برای انجام امور شخصی مورد استفاده قرار میگیرد .
یعنی شاغل برای انجام امور شخصی خود روزهای مشخصی از سال را می تواند در محل کار خود حاضر نشود. تعطیلی کاری فقط در مورد افرادی صدق می کند که به کاری اشتغال دارند و برای آنها حق بیمه پرداخت میشود .
افرادی که به صورت روز مزد یا ساعتی کار نمی کنند مشمول این قانون نیستند . یکسری از افراد هم هستند که به صورت پاره وقت و مشاوره ای با کارفرما توافق کرده اند این افراد بسته به تعداد روزهای توافق شده در ماه و اینکه برای روزهای حضورشان بیمه پرداخت میشود یا خیر هم وضعیت تعطیلی کاری متفاوتی خواهند داشت .
معمولا افراد پاره وقت که برایشان بیمه پرداخت نمی شود مرخصی هم ندارند اما گاهی توافق سه روز در هفته یا ۱۵ روز در ماه بین کارفرما و کارگر صورت می گیرد که در این صورت کارگز میتواند تقاضای مرخصی استحقاقی به میزان روزهای حضور خود نماید .
کارگر نمیتواند بیش از ۹ روز از مرخصی سالانه خود را ذخیره کند .
کارگران علاوه بر تمام تعطیلات رسمی کشور، یک روز دیگر هم تعطیلند و آن تعطیلی ۱۱ اردیبهشت، روز کارگر است که کارفرمایان نباید در این روز کارگران را به خدمت بگیرند یا وادار به کار کنند. ضمن آنکه حقوق و دستمزد و اضافه کار روز تعطیل کارگر باید محاسبه شود.
تعطیلات رسمی کارگری همان ایامی است که در تقویم رسمی کشور به عنوان تعطیل شناخته شده و تنها امتیاز کارگران بر دیگر حقوق‌بگیران، استفاده از تعطیل روز جهانی کارگر (یازدهم اردیبهشت ماه هر سال) است
روز جمعه، روز تعطیل هفتگی کارگران با استفاده از مزد است.
در تمام قراردادهای کار اعم از دائم، موقت یا کار معین، کارفرما ملزم به رعایت مقررات قانون کار از جمله پرداخت دستمزد روز جمعه و ایام تعطیل رسمی است.
همچنین استفاده از تعطیل جمعه یا یک روز معین دیگر در هفته برای کلیه کارگران مشمول قانون کار اجباری بوده و باید برای همان هفته مورد استفاده قرار گیرد؛ به این ترتیب انتقال آن به هفته یا هفته‌های دیگر یا ذخیره کردن آن به عنوان مرخصی استحقاقی یا تقویم آن به وجه نقد با مقررات ماده ۶۲ قانون کار انطباق ندارد.
مرخصی استحقاقی در مشاغل معمولی و سخت و زیان اور چطور محاسبه میشود ؟
مرخصی استحقاقی روزهایی در ماه است که شاغل می تواند در محل کار حاضر نشده بدون آنکه از حقوق وی کسر شود .
میزان این مرخصی استحقاقی دو روز و نیم در ماه و مجموعا ۲۶ روز در سال است . البته شخص می تواند ۹ روز از مجموع این ۲۶ روز را به صورت ذخیره نگه دارد و برای سال بعد استفاده نماید .
قانون استفاده از مرخصی استحقاقی در شرکت های خصوصی و دولتی به نظر کارفرما هم بستگی دارد گاهی فرد شاغل از مرخصی ها خود استفاده نکرده و پول آن را در انتهای سال یا هر شش ماه از کارفرما میگیرد و یا اینکه برخی کارفرمایان پرسنل را مجبور به استفاده از مرخصی ها کرده و در صورت عدم استفاده به جز ۹ روز آن بقیه مرخصی ها از بین رفته و اصطلاحا میسوزد .
مرخصی استحقاقی در مشاغل سخت و زیان آور اندکی بیشتر بوده و ۳ روز در ماه و معادل ۵ هفته در سال بوده که بایستی در نوبت شش ماه اول و شش ماه دوم سال مورد استفاده قرار بگیرد . مشاغل سخت زیان اور تعریف مشخصی در قانون کار دارند مثل افرادی که در پست های فشار قوی یا کنار کوره های ذوب کار می کنند . برخی مشاغل هم هستند که به درخواست کارگر یا کارفرما از طرف اداره کار و تامین اجتماعی و مراکز بهداشت بعد از بررسی تعیین تکلیف میشوند .
مرخصی بین تعطیلی چطور محاسبه میشود ؟
گاهی برای مثال بعد از تعطیلی جمعه یکشنبه و دوشنبه هم تعطیل رسمی اعلام میشود و شاغل تمایل دارد که شنبه را هم از تعطیلی کاری استفاده کند در صورت انجام این کار علاوه بر روز شنبه وی روزهای یکشنبه و دوشنبه هم که تعطیل رسمی بوده است جزو مرخصی استحقاقی فرد محسوب شده و از آن کسر می گردد . که اصلاحا در قانون مرخصی بین التعطیلی گفته میشود .
ایا مبلغ مرخصی به ورثه کارگر تعلق میگیرد ؟
در صورت فوت کارگر میران مرخصی باقیمانده وی بر حسب حقوق روزانه محاسبه و به ورثه ان پرداخت میشود البته برای دریافت این مبلغ باید مراحل قانونی وراثت طی گردیده و تعداد وراث و یا قیم انها کاملا مشخص باشد و مبلغ طبق قانون به انها پرداخت میشود .
البته اگر روزهای ذخیره داشته باشد در غیر این صورت چیزی به ورثه تعلق نخواهد گرفت و در صورت از کارافتادگی کارگر و یا بازنشستگی یا تعطیلی کارگاه میزان مرخصی های باقیمانده محاسبه و به فرد پرداخت میشود پرداخت مبلغ تعطیلی کاری در این مواقع به صورت جداگانه صورت نمیگیرد بلکه در کنار محاسبه سایر حق و حقوق کارگر این موضوع هم بررسی و محاسبه شده و به مجموع طلب شخص افزوده میشود.
مرخصی ساعتی چیست و میزان آن چقدر است ؟
مرخصی ساعتی بخشی از مرخصی استحقاقی بوده و از میزان ان کسر میشود و فرد برای برخی کارهای روزانه از آن استفاده می کند و در کارگاهها و شرکت های مختلف متفاوت است در برخی شرکت ها دو ساعت و برخی دیگر تا ۵ ساعت و حتی ۶ ساعت در روز هم مجاز می باشد . این نوع تعطیلی کاری می تواند انقدر زیاد شود که تمام مرخصی استحقاقی ماهانه را مصرف کند و در پایان ماه دیگر چیزی از تعطیلی کاری نماند .
افراد معمولا در صورت وجود کارهای خیلی ضروری یا کارهای اداری که نیاز به مراجعه صبح دارد از این نوع تعطیلی کاری استفاده می کنند . نکته دیگر اینکه اگر در شرکتی افراد ساعات کاری روز پنجشنبه را موظف باشند در طول هفته پر کنند و به صورت توافقی پنجشنبه تعطیل باشد بنابراین استفاده از مرخصی استحقاقی در طول هفته نباید بیشتر از مجموع ساعات کاری موظفی گردد و اگر میزان مرخصی ساعتی بیشتر از کل مرخصی استحقاقی در طول ماه شود در واقع حکم مرخصی بدون حقوق و کسر از کار را خواهد داشت و کارفرما می تواند برای ان ساعت بیمه هم پرداخت نکند .
مرخصی بدون حقوق و مرخصی حج در قانون به چه معنی است ؟
این نوع مرخصی در قانون برای اموری مثل سفرهای طولانی ، گرفتاری های خانوادگی و غیره پیش بینی شده و البته باید با موافقت کتبی کارفرما همراه باشد و شاغل می تواند تا دو سال از این تعطیلی کاری استفاده نماید و در صورت نیاز و موافقت کارفرما تا دو سال دیگر هم قابل تمدید است .
در این تعطیلی کاری حقوق و مزایایی به شخص از جمله حقوق ماهانه ، بیمه ، عیدی و سنوات و بن و سایر موارد تعلق نمیگیرد و فقی طبق توافق شخص می تواند پس از پایان مدت تعطیلی کاری به سر کار خود برگردد. مرخصی حج واجب هم به مدت یه ماه و فقط برای یکبار قابل استفاده است و فرد باید حداقل ۳۰ روز مرخصی استحقاقی ذخیره داشته باشد و اگر نداشته باشد مرخصی حج وی بدون حقوق محاسبه میشود و برای این یک ماه حقوقی به شخص تعلق نمیگیرد .
مرخصی استعلاجی مخصوص ایام بیماری می باشد
این مرخصی مخصوص زمان های بیماری بوده و تا بهبودی کامل فرد به تشخیص و تایید پزشک می تواند ادامه داشته باشد . در مرخصی استعلاجی فرد بخشی از حقوق خود را دریافت کرده و این میزان تا ۷۵ درصد حقوق و دستمزد روزانه بدون احتساب اضافه کاری معمول کارگر می باشد .
کارگر بعد از پایان مرخصی استعلاجی با مدارک پزشکی خود به تامین اجتماعی رجوع کرده و تامین اجتماعی با بررسی اسناد پزشکی و محاسبه حقوق و دستمزد فرد ۷۵ درصد حقوق و دستمزد روزانه ان را به عنوان حق استعلاجی پرداخت می کند . نوعی دیگر مرخصی استعلاجی مربوط به حوادث ناشی از کار است در این حالت کارفرما و تامین اجتماعی موظف هستند که ۱۰۰ درصد حقوق ودستمزد روزانه کارگر را بپردازند و کارفرما باید حق بیمه کارگر را تا پایان ایام تعطیلی کاری پرداخت کرده و این دوران جزو سابقه کار وی هم محسوب میشود .
چیزی که کارگر حادثه دیده حتما باید در نظر بگیرد تا بتواند از مرخصی استعلاجی در زمان درمان استفاده کند ارسال اسناد و مدارک پزشکی و فرم حادثه در موعد مقرر به اداره کار و سازمان تامین اجتماعی می باشد . فرم حادثه ناشی از کار و اسناد استعلاجی باید حداکثر ظرف سه روز بعد از وقوع حادثه به تامین اجتماعی و اداره کار ارسال شود و در پایان تعطیلی کاری هم کارگر شخصا به تامین اجتماعی مراجعه و مراحل قانونی را طی کند .
مرخصی زایمان چند روز است و چند بار قابل استفاده می باشد ؟
مرخصی زایمان مرخصی ایام بارداری و شیر دهی مادر بوده و البته در قانون فعلی مدتی هم برای پدر تعطیلی کاری با این عنوان در نظر گرفته شده است این نوع تعطیلی کاری حداکثر ۶ ماه است و خانم ها می توانند قبل از زایمان و یا بعد از زایمان از ان استفاده کنند یعنی می توانند بخشی از آن را در ماههای پایانی بارداری و بخشی دیگر را بعد از زایمان استفاده کنند و حقوق و مزایا هم به آن تعلق میگیرد .
خانم ها پس از اتمام دوران تعطیلی کاری باید به سازمان تامین اجتماعی مراجعه کرده و برای دریافت حق و حقوق خود اقدام نمایند . ضمن آنکه کارفرما اجازه اخراج شخص را نداشته و موظف است پس از پایان تعطیلی کاری وی را به کار برگرداند مگر انکه خود فرد تمایلی به بازگشت نداشته باشد .
مرخصی ازدواج و فوت چند روز است ؟
قانون برای حمایت عاطفی از اشخاص آسیب دیده یا افرادی که ازدواج می کنند ضمن انکه در هنگام ازدواج به عنوان هدیه برای بیمه شده مبلغی را در نظر میگیرد سه روز مرخصی هم برای این اشخاص در نظر گرفته است .
این سه روز تعطیلی کاری برای ازدواج خود شخص و یا فوت بستگان درجه یک تعلق میگیرد . طبق قانون شخص از همه حقوق و مزایای قانونی خود برخوردار بوده و جزو روزهای کاری وی محسوب میشود . ضمن دریافت حقوق خود به صورت کامل سایر مزایای قانونی هم در پایان سال مثل عیدی ، سنوات و غیره هم برای این سه روز محاسبه و پرداخت میشود .
به طور کلی نحوه استفاده از مرخصی ها و جزییات قانونی آن باید مورد توجه همه کارفرمایان باشد چه کارگر از این حقوق مطلع بوده و چه مطلع نباشد باید از طرف کارفرما رعایت شود . در صورتیکه کارفرما به هر دلیلی این حقوق را رعایت نکند کارگر و فرد شاغل می توانند به اداره کار شکایت کرده و با ارائه اسناد و مدارک کارکرد خود در آن شرکت در صورت اثبات ادعا کارفما موظف به پرداخت حق و حقوق آن خواهد شد .
