مصرف قرص برنج روزی ۲ قربانی می‌گیرد

دیروز سرکار بودم که شنیدم یکی از دوستان با قرص برنج خودکشی کرده. واقعا متاسف شدم. در ادامه با مجله اینترنتی ایلیار همراه باشید

شاید اسمش را مرگ نگذاریم هم جوابگو باشد و خودکشی اسم بهتری برای آن باشد. متاسفانه این قرص را به راحتی می توان تهیه کرد و مرگ بر اثر مصرف آن بسیار کوتاه مدت است. در این مطلب راجع به این ماده خطرناک توضیح داده ایم.

تاثیر قرص برنج روی بدن و درمان آن

(آلومینیوم فسفید به انگلیسی: Aluminium phosphide) که در ایران آنرا با نام قرص برنج می‌شناسند، یک ترکیب شیمیایی است که با فرمول AlP شناخته می‌شود. قرص مرگ آور برنج، فسفید آمونیوم یا فسفید کلسیم یا روی به وزن سه گرم است.

این قرص بوی سیر یا ماهی گندیده می‌دهد و ترکیبی خطرناک از فسفیدها است که به عنوان یک حشره‌کش برای جلوگیری از آلودگی و آفت‌زدگی برنج انبار شده، غلات و خوراک دام استفاده می‌شود.

قرص برنج ، زجرآورترین مرگ است

قرص هایی که به راحتی و با پرداخت دو هزار تومان در عطاری ها فروخته می شود و به راحتی هر عطاری برای فروش و سود بیشتر این قرص ها را در اختیار جوانان و نوجوانان قرار می دهند. قرصی که اگرچه فروشش ممنوع است اما در هر عطاری بدون شک وجود دارد.

فسفید آلومینیوم یا به طور کلی، فسفیدهای فلزی که در ایران با نام قرص برنج شناخته می‌شوند، نوعی آفت‌کش بسیار موثر با مصرف تجاری و صنعتی است. این آفت‌کش که با نام‌های تجاری Fostox، Celphos، Phostoxin، Phostek، Fumitoxin، Quick Phos، Talunex، Fieldphos و Weevil-Cide نیز شناخته می‌شود در بیشتر نقاط دنیا، تنها در اختیار شرکت‌های معتبر و افراد آموزش دیده به‌کار می‌رود. کشندگی بالای فسفیدهای فلزی ناشی از گاز فسفینی (PH₃) است که در اثر واکنش آن با آب آزاد می‌شود . گاز حاصل بی‌رنگ و با بوی مشخص سیر یا ماهی‌گندیده است که این بو از مشخصات بارز قرص برنج محسوب می‌شود.

مصرف قرص برنج چطور افراد را می کشد؟

این ماده سمی به راحتی جذب دستگاه های گوارش شده و بعد از حل شدن در مایعات بدن و رطوبت معده باعث تولید گاز خطرناک فسفین می‌شود. سم مهلک و کشنده این قرص بر روی سلول های بدن تأثیر بدی دارد، تنفس سلولی را از بین می‌برد و باعث آسیب جدی به اعضا و ارگان‌های حساس بدن مانند کلیه ها و قلب می‌شود.

واکنش تولید گاز فسفین

از مهمترین خصوصیات فسفید آلومینیوم که با وجود کشندگی بسیار زیاد برای تقریبا تمامی جانداران، همچنان آن‌را در زمره آفت‌کش‌های پرکاربرد قرار داده‌است، عملکرد بسیار بالا، سهولت در کاربرد و مهمتر از همه عدم وجود باقی‌مانده در محصولات است. روش استفاده از این آفت‌کش به‌صورت تدخین است. به این صورت که قرص‌های تجاری آن که در بسته‌بندی‌های نفوذپذیر قرار دارند، در محیط عایق‌بندی شده قرار داده‌می‌شوند.

آزاد شدن گاز کشنده فسفین و پخش شدن آن در اثر واکنش قرص با رطوبت هوا و محیط باعث از بین رفتن تقریبا کامل حشرات و جوندگان می‌شود.

نکته مهم در استفاده از این قرص در نظر گرفتن زمان کافی برای حذف گاز فسفین از محیط است. سهل انگاری در این مرحله می‌تواند باعث بروز مسمومیت‌های تصادفی شدید و حتی مرگ منتهی گردد.

در کشورهای توسعه‌یافته این قرص تنها به صورت تجاری و برای از بین بردن آفات در سیلوها و کانتینرهای صادراتی استفاده می‌شود و دسترسی عمومی به آن تقریبا وجود ندارد؛ و بر همین اساس موارد مسمومیت، چه عمدی و چه تصادفی، بسیار محدود است.

نادر بودن مسمومیت با آلومینوم فسفید تا جایی است که خبرگزاری Daily mail حادثه مسمومیت تصادفی خانواده‌ای در تگزاس را در سال ۲۰۱۷ که منجر به فوت چهار کودک شد، به صورت ساعت به ساعت گزارش کرد.

به‌رغم ممنوعیت فروش عمومی قرص برنج از سال ۱۳۹۱، ایران در کنار هند بیشترین آمار مسمومیت (عمدی یا تصادفی) با این ترکیب به شدت خطرناک را دارد. برطبق آمار ارائه شده توسط پزشکی قانونی تلفات ناشی از مصرف قرص برنج از سال ۹۰ تا ۹۶ به جز سال‌های ۹۳ و ۹۴ رشد صعودی داشته‌است و روند کاهشی مشاهده شده در سال ۹۳ و ۹۴ را می‌توان به امید به بهبود شرایط اقتصادی و امید به زندگی نسبت داد. ثبت ۳۰۸ مورد مرگ در اثر مسمومیت با آلومینیوم فسفید در پنج ماهه نخست امسال نشان از رشد ۳۰ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل دارد

استان‌های تهران، گیلان و مازندران به‌دلیل دسترسی آسان به قرص برنج، به ترتیب بیشترین آمار مرگ در این رابطه را دارند.

احتمالا دسترسی آسان در استان‌های شمالی به‌علت فراوانی آفات و جوندگان است. دسترسی آسان و آمار بالای مسمومیت در استان‌های شمالی در اردیبهشت ۹۷ منجر به نوشتن نامه‌ای از طرف وزیر بهداشت به رئیس قوه قضاییه برای کنترل وضعیت دسترسی به قرص برنج گردید.

گزارش‌های متعدد گزارشگران خبرگزاری‌های مختلف حاکی از ارزان و در دسترس بودن این قرص است به‌طوری‌که در مراجعه به عطاری‌ها و نیز مراکز غیرقانونی فروش دارو می‌توان به راحتی و با قیمتی بین ۱۰ تا ۵۰ هزار تومان یک بسته ده عددی از آن‌را تهیه کرد، در حالی‌که خوردن تنها نیمی از یک قرص برای کشتن یک فرد بالغ کافی است.

مرگ ناشی از مصرف قرص برنج

شاید مهم‌ترین نکته درباره خودکشی با قرص برنج بی‌اطلاعی مصرف‌کنندگان از مرگ طولانی، دردناک و غیرقابل اجتناب آن باشد.

مرگ بر اثر مصرف قرص برنج مرگی دردناک است. فرد عطش زیادی دارد و تا وقتی زنده است، هوشیار و بیدار بوده و سوزش شدیدی در بدن خود احساس می‌کند.

مرگ در کمتر از ۲۴ ساعت

وی در مورد زمان مسمومیت و مرگ بر اثر مصرف این قرص گفت: معمولا افراد زیر ۲۴ ساعت فوت می کنند که زمان مرگ بستگی به ایرانی یا خارجی بودن قرص، تاریخ مصرف، میزان مقاومت فرد و تعداد آن دارد.

این قرص ظرف سه تا چهار ساعت سیستم تنفس و قلب را دچار مشکل کرده و فرد در اثر مرگی زجرآور خواهد مرد.

گاز فسفین آزاد شده در اثر مصرف این قرص با مختل کردن فعالیت‌های آنزیمی، تغییر شکل گلوبول‌های قرمز، مرگ سلولی و مختل کردن عملکرد کلیه اندام‌های حیاتی از جمله مغز ، ریه ، معده و… باعث مرگ تدریجی و دردناکی می‌شود.

در صورتی‌ که فرد قرص  را بخورد یا بوی آن را استشمام کند دچار مسمومیت خواهد شد که درصورتی‌که سم از بدن وی خارج نشود مرگ در پی خواهد داشت. علامت‌های بالینی فرد دچار خستگی و کمبود اکسیژن است، به‌طوری که بدنش رو به کبودی رفته و دچار خفگی سلولی خواهد شد. این روند روندی غیرقابل برگشت بوده و مسمومیت با قرص مرگ آور برنج برابر با مرگ است.

اقدامات درمانی برای مسمومان قرص برنج، تنها اقدامات حمایتی – علامتی است و در حقیقت هیچ پادزهر شناخته شده‌ای برای آن وجود ندارد.

میزان تاثیرگذاری این اقدامات برای مسمومان بستگی کامل به میزان مسمومیت و زمان رسیدن به مرکز درمانی دارد و میزان مرگ در مسمومیت با قرص برنج ۸۰ تا ۱۰۰ درصد است. آنچه باید مدنظر قرار گیرد، آن است که معدود موارد درمان شده مربوط به مسمومین تنفسی بوده و مسمومین گوارشی نجات نمی‌یابند.

شکل ۵: الگوریتم مدیریت درمان برای مسمومین با قرص برنج

عوارض بی‌بازگشت این قرص باعث می‌شود افرادی که تنها به قصد خودکشی نمایشی و تحت تاثیر قراردادن دیگران اقدام به مصرف آن می‌کنند نیز در دام مرگی سخت و دردناک گرفتار شوند. بی‌اطلاعی از عواقب مرگ‌بار مصرف این قرص تا جایی است که اخیرا گزارش‌های متعددی از خرید و فروش این قرص به جای قرص‌های روان‌گردان تنها به‌علت مشابهت ظاهری آن، شنیده شده‌است. به گفته معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی ایران در مهر ماه ۹۴، برخی سفره‌خانه‌ها با هدف افزایش وابستگی جوانان به قلیان اقدام به ریختن مقادیری قرص برنج روی تنباکو می‌کردند و تنها دلیل این کار شباهت آن به قرص‌های روان‌گردان و بی‌اطلاعی افراد از عوارض مرگ‌بار آن است، چراکه ‌که قرص برنج اعتیادآور نیست. جدول ۱ نشانه‌ها و علائم بالینی ناشی از مصرف قرص برنج بر ارگان‌های مختلف بدن را نشان می‌دهد.

پشیمانی سودی دارد؟

اکثر افرادی که قرص برنج را مصرف می‌کنند از همان لحظه پشیمان می‌گردند ولی افسوس که راه برگشتی نخواهند داشت و با مرگی دلخراش جان خود را از دست می‌دهند.

هرچند از ‌سال ۱۳۹۲ در ایران فروش این قرص مرگ آور در عطاری ها ممنوع و واردات قانونی آن متوقف شد اما برای تهیه این قرص کافی است سری به چند عطاری، سوپر مارکت و یا بازار ناصرخسرو پایتخت بزنید. دلالان مرگ آگاهانه یا ناآگاهانه این قرص را با کمترین قیمت در اختیارتان قرار می‌دهند.

بر اساس آمار پزشکی قانونی در ۴ ماهه نخست سال ۹۳ بر اثر مسمومیت با اینوع قرص ۲۳۹ نفر در کشور جان خود را از دست دادند. این رقم در مقایسه با مدت مشابه ‌سال قبل که تعداد متوفیات قرص مرگ آور برنج ۲۲۴ نفر بود، ‌٧/۶درصد افزایش یافته است. بر اساس این گزارش در۴ ماهه ابتدایی سال ۹۳ بیشترین تلفات ناشی از مسمومیت با قرص‌ های برنج به ترتیب با ۹۹ نفر در استان تهران، ۳۳ نفر در استان مازندران، ۲۹ نفر در استان گیلان و ۱۳ نفر در استان لرستان گزارش‌شده است. بر اساس این آمار اگرچه تهران در صدر این جدول قرار دارد اما به نظر می‌رسد در شمال کشور به علت وجود مزارع برنج و شالیزارها قرص‌های برنج در دسترس  بیشتری در میان مردم قرار دارند.

مسمومین قرص برنج مایعات نخورند

این متخصص با اشاره به راه هایی پیشگیری از مرگ با قرص برنج گفت: بهترین راه این است که فردی که با قرص برنج خودکشی کرده سریع به نزدیکترین بیمارستان منتقل شود.

دلیل و آمار مصرف خوراکی این قرص مرگ آور

داروها عموما اگر بجا مصرف شوند، نجات بخش هستند، اما قرص «برنج» که در ظاهر آفتکش غلات است، مصرف خواسته یا ناخواسته آن مرگی زجرآور را رقم می زند. مرگی که امسال روزی دو قربانی در ایران گرفته است.

بر اساس گزارش‌ها به سه دلیل افراد ممکن است از این قرص استفاده کنند   مصرف اشتباه قرص موجود در برنج که در ایران باعث مرگ دسته‌جمعی چندین خانواده شده‌است. مصرف قرص‌های قلابی توهم‌زا که دارای ترکیبات قرص برنج هستند . مصرف جهت خودکشی سریع، که کارشناسان معتقدند مرگ صورت گرفته با این قرص سریع، دردآور است.

امیدواریم که توانسته باشیم اطلاعات مفیدی در مورد قرص برنج به شما دهیم. نظرات خود را با ما در میان بگذارید.