مصرف قرص آهن برای خانم ها

آیا همه کم‌خونی‌ها به دلیل فقر آهن است؟

در سال‌های اخیر، تبلیغات روزافزون شرکت‌های دارویی برای جلب مشتری، این اشتباه را رواج داده است که هر بیمار کم‌خونی را باید دچار کمبود آهن دانست و متاسفانه بسیاری از بیماران دچار کم‌خونی بدون این که نوع کم‌خونی و وجود کمبود آهن در آنان اثبات شود، به مصرف آهن روی می‌آورند.

در مجموع حدود چهار گرم آهن در کل بدن وجود دارد که نیمی از آهن، یعنی دو گرم در ساختمان هموگلوبین و میوگلوبین که مواد تشکیل‌دهنده گلبول‌های قرمز و عضلات است، به کار رفته و بقیه آن در کبد و دیگر اندام‌ها ذخیره شده‌ است.

از آنجا که تعداد کمی از غذاهای مصرفی دارای آهن قابل توجهی است، سیستم دقیقی در بدن طراحی شده است که سلول‌های قرمز خون و سلول‌های عضلانی که منابع اصلی آهن در بدن هستند، زمان فرسودگی به شکلی از رده خارج می‌شود که آهن موجود در آنها دوباره به چرخه طبیعی بدن برمی‌گردد و تنها بخش کوچکی از آن دفع شود.

به این ترتیب در حالت عادی، یعنی تا زمانی که خونریزی وجود ندارد، بدن نیازمند مصرف مواد حاوی آهن کمی است.

خانم‌ها در سنین ۱۵ تا ۵۰ سالگی به دلیل خونریزی‌های ماهانه، مستعد کم شدن آهن بدن هستند

اگر فرض کنیم یک خانم به طور متوسط ۸۰ سی‌سی خون را در یک سیکل ماهانه از دست بدهد، این میزان خون معادل حدود ۵۰ میلی‌گرم آهن است که باعث می‌شود نیاز او دو برابر فردی شود که خونریزی ماهانه ندارد.

به این ترتیب این دسته از خانم‌ها نیازمند مصرف غذاهای حاوی آهن بیشتری هستند. این غذاها شامل جگر سیاه، قلوه و نیز گوشت‌های قرمز می‌شود. البته سبزیجاتی مثل جعفری، عدس و اسفناج نیز حاوی آهن است که چندان قابل توجه نیست.

بر اساس این توضیحات مشخص است که فقط بخش خاصی از جوامع کمبود آهن هستند و بقیه به شرط سلامت دستگاه گوارش، چندان در معرض این کمبود نیستند.

آیا می‌توانیم هرگاه کم‌خونی را تشخیص دادیم ابتدا به بیمار توصیه کنیم مدتی قرص آهن مصرف کند تا شاید کم‌خونی او برطرف شود؟

جواب این سوال قطعا منفی است و باید تاکید شود که در بسیاری اوقات، بیماری‌های دیگری مسئول کم‌خونی است و مصرف اشتباهی آهن نه‌تنها آنها را درمان نمی‌کند، بلکه با زیاد شدن میزان آهن در بدن، فرد دچار افت قدرت ایمنی شده و مستعد عفونت می‌شود.

این مشکل زمانی تشدید می‌شود که وقتی فرد با مصرف آهن کم‌خونی‌اش درمان نمی شود، به اشتباه میزان دارو را زیاد کرده و مدت طولانی به مصرف آن ادامه می دهد که در این صورت با رسوب آهن در کبد، لوزالمعده، قلب و مفاصل این اندام‌ها دچار آسیب‌های شدید و خطرناک می‌شوند.

تجمع بیش از حد آهن در بدن، بیماری هموکروماتوز (Hemochromatosis) را ایجاد می‌کند. 

مقدار توصیه شده آهن :

معمولا مقدار مجاز مصرف آهن در روز به سن و جنسیت فرد بستگی دارد.

نوزادان:

۰ الی ۶ ماهه: ۰.۲۷ میلی گرم
۷ الی ۱۲ ماهه: ۱۱ میلی گرم

کودکان:

یک الی سه ساله: ۷ میلی گرم
چهار الی هشت ساله: ۱۰ میلی گرم

مردان:

۹ الی ۱۳ ساله: ۸ میلی گرم
۱۴ الی ۱۸ ساله: ۱۱ میلی گرم
۱۹ سال و بیشتر:۸ میلی گرم

زنان:

۹ الی ۱۳ ساله:۸ میلی گرم
۱۴ الی ۱۸ ساله: ۱۵ میلی گرم
۱۹ تا ۵۰ ساله: ۱۸ میلی گرم
۵۱ به بالا: ۸ میلی گرم

دوران بارداری: ۲۷ میلی گرم

کمبود آهن در دوران بارداری می تواند منجر به زایمان زودرس شود.

مکمل‌های آهن می‌تواند برای افرادی که از طریق رژیم غذایی قادر به دریافت آهن نیستند مناسب باشد. معمولا بهتر است برای دستیابی به وضعیت آهن خوب در بدن، غذاهای غنی از آهن مصرف شود و در عین حال موادی که مانع جذب آهن می‌شود از رژیم غذایی حذف شده یا کاهش یابد. بیشتر غذاهای غنی از آهن حاوی انواع مواد معدنی مفید برای بدن هستند که می‌توانند سلامت کلی بدن را تامین کنند.

خواص آهن برای سلامتی :

کمبود آهن می‌تواند مشکلات زیادی برای سلامتی انسان داشته باشد. از جمله این مشکلات می‌توان به اختلال عملکرد شناختی ، اختلالات گوارشی ، عملکرد ضعیف در تمرینات ورزشی و کار ، کاهش عملکرد سیستم ایمنی بدن و ضعف در تنظیم درجه حرارت بدن اشاره کرد.

کم خونی فقر آهن با شرایطی مانند آرتریت روماتوئید (RA) و لوپوس اریتماتوس مرتبط است.

در کودکان، کم خونی ناشی از فقر آهن می‌تواند باعث ایجاد اختلالات شناختی و روانی گردد

۱. بارداری سالم:

حجم خون و تولید گلبول‌های قرمز در طول دوران بارداری برای تامین اکسیژن مورد نیاز جنین و سایر مواد مغذی افزایش پیدا می‌کند. به همین خاطر باید مصرف آهن نیز افزایش یابد. در حالیکه بدن به طور طبیعی و منظم جذب آهن در دوران بارداری را تنظیم می‌کند، اما مصرف ناکافی از آن می‌تواند منجر به کم خونی شود. کمبود آهن در دوران بارداری می تواند خطر زایمان زودرس را افزایش دهد و کودکی که به دنیا می‌اید وزن کمتری خواهد داشت. همچنین این موضوع می‌تواند باعث ایجاد اختلال روانی و شناختی در جنین شود.

مصرف قرص آهن در زنان باردار برای پیشگیری از کم‌خونی فقر آهن و اثرات مضر آن بر رشد و تکامل جنین و سلامت مادر از جمله مرگ و میر مادران، زایمان زودرس، رشد ناکافی جنین و افزایش خطر مرگ و میر جنین ضروری است.

۲. انرژی بیشتر:

نداشتن آهن کافی در رژیم غذایی می‌تواند سطح انرژی بدن را کاهش دهد. همانطور که می‌دانید آهن، اکسیژن مورد نیاز را به عضلات و مغز حمل می‌کند و برای عملکرد ذهنی و فیزیکی ضروری است. کمبود سطح آهن منجر به کمبود تمرکز، افزایش تحریک پذیری و کاهش استقامت می‌شود.

۳. عملکرد بهتر در ورزشکاران:

کمبود آهن در میان ورزشکاران به خصوص افراد مونث جوان شایع است. این کمبود باعث می‌شود ورزشکار عملکرد خوبی نداشته باشد و فعالیت سیستم ایمنی نیز کاهش پیدا می‌کند. کمبود هموگلوبین می‌تواند عملکرد فیزیکی را کاهش دهد.

عوارض مصرف خودسرانه قرص آهن

مصرف خودسرانه قرص آهن بدون نظر پزشک عوارض جبران ناپذیری را به دنبال خواهد داشت.

قبل از مصرف هر دارو یا مکملی فرد حتما باید تحت نظر پزشک باشد و پس از انجام آزمایشات لازم و با نظر پزشک معالج دارو مصرف کند.

با اینکه یکی از شایعترین علل کم خونی در افراد کمبود آهن است اما عواملی مانند کمبود ویتامین B12  یا اسیدفولیک نیز در کم خونی نقش دارند.

غالبا افرادی که با فقر آهن مواجه اند با علائمی همچون ریزش مو, خستگی, ضعف و بیحالی که از علایم اصلی آن به شمار میرود, به پزشک مراجعه می کنند.

کم خونی در اثر کاهش حجم گلبولها ایجاد شده و با تجویز مصرف روزانه یک عدد قرص آهن این مشکلات برطرف خواهد شد.

مصرف خودسرانه قرص آهن باعث بروز مشکلاتی همچون نارسایی کبد و تیرگی پوست شده و به علت رسوب آهن در خون ممکن است در مواردی مشکلات مغزی و عصبی را ایجاد کند.

بهتر است بعد از مصرف قرص آهن تا یک ساعت از نوشیدن چای و نوشابه خودداری کنند.

کسانی که از مشکلات گوارشی و زخم معده رنج می برند بهتر است بین یا قبل از شروع به خوردن غذا قرص خود را میل کنند، به جای مصرف قرص آهن از مواد غذایی جایگزین از جمله پروتیین، شیر، پنیر، تخم مرغ، گوشت، پسته و جگر گوسفند که منابعی سرشار از آهن هستند استفاده کنند.

مصرف هر دارویی بدون نظر پزشک اشتباه است و افراد باید همیشه تحت نظر پزشک متخصص و با انجام آزمایشات لازم اقدام به مصرف دارو کنند.

بهترین زمان مصرف قرص آهن

بهترین زمان مصرف قرص آهن زمانی است که معده ی فرد خالی باشد. بنابراین اول صبح و بصورت ناشتا بیشترین میزان جذب آهن از این قرص صورت خواهد گرفت.

اما مشکلی که برای برخی افراد در مصرف ناشتای این قرص پیش می آید نفخ و بیقراری معده در طول روز می باشد. بنابراین یک مورد دیگر از زمان درست مصرف قرص آهن ، ساعات انتهایی شب و قبل از خواب است . البته در صورتیکه شام خود را زودتر خورده باشید.

دکتر خدیجه رحمانی، متخصص تغذیه در مورد زمان مناسب برای استفاده از قرص های آهن گفت که بهترین زمان برای استفاده از این قرص ها را می توان زمانی دانست که معده خالی باشد، چرا که هنگامی که معده خالی باشد بدن مقدار بسیار بیشتری آهن جذب خواهد کرد.

خانم رحمانی، عضو هیات علمی دانشکده تغذیه صنایع غذایی و انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای دانشگاه شهید بهشتی، در این رابطه افزود: اگر کسی پس از استفاده از قرص آهن به ویژه با معده خالی حالت تهوع پیدا کند می‌تواند آن را پس از غذا و قبل از خواب مصرف کرده و بلافاصله بخوابد.

وی ادامه داد: دخترانی که در وعده‌های غذایی‌شان گوشت وجود ندارد و از پروتئین گیاهی مثل حبوبات استفاده می‌کنند باید همراه با وعده‌های غذایی‌شان حتما از یک منبع ویتامین C استفاده کنند.

این متخصص تغذیه ادامه داد: سالادها و سبزی‌ها منابع غنی ویتامین C هستند و بهتر است افراد از آبلیمو به عنوان چاشنی سالاد استفاده کرده تا بدنشان میزان بیشتری آهن جذب کند.

رحمانی با بیان اینکه دختران مدرسه‌ای می‌توانند برای دریافت آهن از ساندویچ تخم‌مرغ در مدرسه استفاده کنند،‌ افزود: چون آهن تخم‌مرغ جذب پایینی دارد آنها می‌توانند از گوجه‌فرنگی یا فلفل دلمه‌ای‌های رنگی که منبع بسیار غنی ویتامین C هستند، استفاده کنند که باعث بالا رفتن جذب آهن آن می‌شود.

عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی اظهار کرد: حتی زمانی که افراد می‌خواهند قرص آهن را بعد از صرف وعده‌های غذایی و پیش از خواب مصرف کنند نیز مصرف ویتامین C باعث بالا رفتن جذب آهن و کاهش حالت تهوع در فرد می‌شود.